Kolor w architekturze wnętrz
Kolory odbieramy subiektywnie, dlatego też powinniśmy je dobierać zgodnie z naszymi upodobaniami, potrzebami i panującą modą. Nie należy jednak zapominać o psychologicznych i optycznych właściwościach barw.Należy pamiętać, że barwy we wnętrzu to nie tylko ściany ale również podłoga, meble i inne dodatki tj. zasłony, tapicerka mebli, wykładziny czy dywany. Wszystkie te elementy powinny tworzyć we wnętrzu spójną kolorystycznie całość.
Barwy zgodne z temperamentem.
Psychologiczne oddziaływanie koloru ma związek z tym wszystkim co nas otacza. Ma ono również silny związek ze skojarzeniami, które utrwalamy od pierwszych chwil życia. Kolor jest życiem, ekspresją, stymuluje nasz organizm. Ale zdarza się, iż oddziałuje na nas destruktywnie. Dlatego też wybierając barwy powinniśmy się zastanowić nad skojarzeniami i reakcjami, jakie wywołują w nas określone kolory. Generalnie barwy ciepłe, takie jak żółty, pomarańczowy, czerwony pobudzają, a barwy zimne - fioletowy, niebieski, zielony - uspokajają.
Na odbiór wnętrza i jego estetykę mają również wpływ użyte zestawienia kolorystyczne i kompozycje. Pionowe i poziome pasy, bordiury, figury geometryczne, czy też faktury potrafią diametralnie zmienić odbiór kolorystyki wnętrza. Umiejętna kompozycja kolorystyczna w znacznym stopniu decyduje o estetyce i harmonii wnętrza. Wpływa tym samym na poprawę naszego samopoczucia i zwiększa przyjemność z przebywania w danym pomieszczeniu.
Natura koloru.
Każdy kolor ma swoją naturę, co wykorzystywane jest od medycyny po architekturę. Dobierając barwy należy się kierować zasadami dotyczącymi łączenia koloru ze światłem. Światło ma bowiem decydujący wpływ na odbiór kolorów. Barwy jasne, pastelowe odbijają światło nadając wnętrzu wrażenie wielkości i przestronności. Dlatego też dobrze jest stosować je we wnętrzach mniejszych. Jeżeli jednak zdecydujemy się na zastosowanie barw ciemnych, to pomoże nam to uzyskać w takim wnętrzu wrażenie intymności. Ciemne, nasycone kolory pochłaniają więcej światła i przy gorszych warunkach oświetleniowych wydają się ciemniejsze. Dlatego też dobrze prezentują się w jasnych, nasłonecznionych wnętrzach, gdzie naturalne światło wydobywa ich naturę.
Powinniśmy przy tym wszystkim pamiętać, że kolory muszą się prezentować równie efektownie przy świetle naturalnym, jak i sztucznym. Dodatkowym czynnikiem na który powinniśmy zwrócić uwagę przy dobieraniu nasycenia stosowanych kolorów i kompozycji kolorystycznych jest usytuowanie wnętrza względem słońca. W pokojach zwróconych na wschód i południe, kolory powinny być bardziej intensywne, aby nie wyglądały na bardziej rozbielone od tych stosowanych w pokojach północno-zachodnich. Pokoje wychodzące na północ, gdzie światło jest mniej intensywne powinny być pomalowane w kolorach jasnych, pochodnych żółtego, rozświetlających wnętrze. Od strony południowej, gdzie światło jest obecne przez cały dzień swobodnie możemy zastosować ciemniejsze, nasycone barwy. Warto jeszcze zwrócić uwagę na to, iż inaczej zachowują się kolory we wnętrzach znajdujących się na wysokich kondygnacjach. Tam przestrzeń przed oknami jest widoczna aż po horyzont i niebieska poświata nieba bardzo mocno wpływa na odbiór kolorów w ciągu dnia.
Na odbiór koloru ma również wpływ rodzaj powierzchni, na której został on zastosowany. Na powierzchniach gładkich kolor będzie sprawiał wrażenie jaśniejszego, a na chropowatych, fakturowych – ciemniejszego i mniej intensywnego. Z kolei kolor położony na powierzchni matowej wyda się cieplejszy, a na polerowanej – zimny, odbijający inne kolory.
Plastyczny obraz przestrzeni - decyzja o kolorze.
Uniwersalnym tłem dla innych kolorów jest neutralna biel. Rozszczepiona w pryzmacie daje nam pełną gamę kolorystyczną, a zastosowana na ścianach pozwala w bezpieczny sposób zestawiać różne przedmioty zarówno w wymiarze kolorystycznym, jak i stylistycznym. Pomieszczenia pomalowane na biało wydają się optycznie większe. Biel budzi skojarzenia z porządkiem i równowagą. Jednakże zastosowanie bieli w całym wnętrzu, na zbyt dużych powierzchniach stwarza wrażenie zimna, chłodu i braku przytulności. Biały kolor ścian kontrastuje wtedy z meblami i podłogą, wyostrza nasze postrzeganie kształtu i jakości elementów we wnętrzu. Biel na dużych powierzchniach jest sterylna i chłodna. Wciąż jednak w takiej właśnie postaci stosujemy ją w naszych pomieszczeniach.
Dobrze jest natomiast wykorzystywać biel jako dodatek, kontrast wydobywający rzeczywisty kolor. Biel jest bowiem idealnym partnerem dla pozostałych kolorów. Dobre wizualnie efekty dają białe pasy – pionowe i poziome, rozdzielające różne kolory lub zbyt zlewające się odcienie. Biel sprawia, iż różne odcienie kolorów idealnie ze sobą współgrają. Ciekawą kompozycję i wrażenie spójności tworzy we wnętrzu powiązanie białych płaszczyzn z układem sufitów podwieszanych lub układem podłóg. Biel może być również dobrym tłem dla szczególnego przedmiotu we wnętrzu – obrazu wiszącego na ścianie, rzeźby, ciekawego kinkietu lub po prostu tłem dla zieleni (biel jest najlepszym tłem dla zieleni).
Łatwo podejmujemy decyzję o zakupie kolorowych, często nie pasujących do siebie dodatków, natomiast decyzja o wyborze koloru ścian przychodzi nam z wielką trudnością. Obawiamy się, że ten wybór zupełnie nie spełni naszych oczekiwań. Warto jednak spróbować, mając na uwadze to, iż kolor dekoruje i jego brak we wnętrzu zubaża je, wysuwając na plan pierwszy kolor podłogi i mebli.
Kolor zgodnie z zasadami.
Człowiek otacza się tymi kolorami, wśród których dobrze się czuje. Zazwyczaj wybór dokonywany jest nieświadomie. Projektując wnętrze mieszkania, czy też domu pragniemy, aby wszystkie znajdujące się w nim przedmioty pasowały do siebie i tworzyły harmonijną całość.
Istnieją zasady doboru kolorów pozwalające na odnalezienie pomiędzy kolorami harmonii, czyli odnalezienie w zestawianych kolorach cech wspólnych. Można osiągnąć dobry efekt kierując się gustem i intuicją, można też posłużyć się gotowym próbnikiem kolorów gdzie odpowiednio skonstruowane zestawienia pomogą nam osiągnąć ten cel.
Wyróżniamy harmonię zgodną z odcieniami, polegającą na rozjaśnianiu lub przyciemnianiu tego samego podstawowego koloru. Odcienie nałożone na ścianę będą się wzajemnie dopełniały. Harmonię w przypadku różnych kolorów uzyskujemy poprzez zestawienia kolorów o podobnym nasyceniu (natężeniu).
Harmonijne zestawienia kolorów to nie tylko zestawienia jasnych i pastelowych barw. Harmonia to porządek w kolorach, pogodzenie kontrastów, równowaga kolorów ciemnych i jasnych. Niezbyt dobre efekty daje pomalowanie każdej ściany w innym kolorze, natomiast pomalowanie wnęki lub wydzielonej części pokoju ciemniejszym odcieniem podstawowego koloru na pewno uatrakcyjni wnętrze.
Kolor i wnętrze.
We wnętrzach otwartych – obecnie najmodniejszych – kolorami możemy wydzielić strefy wykonywania różnych codziennych czynności, a tym samym urozmaicić wnętrze. Umiejętne zastosowanie koloru może zbudować całą architekturę wnętrza. Nowoczesność kolorystyczna – tak dziś poszukiwana – to przede wszystkim umiejętne zestawienie dwóch, trzech barw we wnętrzu.
Zgodnie z regułą stosowania kolorów we wnętrzach – w holach i przedpokojach powinniśmy stosować ciepłe i wyraziste barwy. W salonach dobrze sprawdzają się stonowane brązy, beże, lekkie żółcie. Można również wprowadzić jeden bardziej intensywny kolor. W kuchni stosujemy czerwień lub żółć, zdecydowanie unikając kolorów z gamy niebieskich. Za to sypialnia pomalowana w tym kolorze będzie na pewno dobrym rozwiązaniem, gdyż kolor ten uspokaja i odpręża. Z racji jednak tego, iż kolory z gamy niebieskich są barwami zimnymi i nadają wnętrzom poczucie chłodu, dobrze jest wykorzystać zestawienie z drewnem lub ratanem. W sypialni możemy stosować zarówno barwy ciepłe, jak i zimne. W jadalni – podobnie jak w kuchni – niewskazane jest stosowanie kolorów zielonych i niebieskich. Najlepsze efekty uzyskamy dzięki położeniu na ścianę lekkiej żółci, pomarańczy lub pobudzającej apetyt czerwieni.
Miejscem, w którym spędzamy stosunkowo niewiele czasu jest łazienka. W tym pomieszczeniu możemy pozwolić sobie na duże kontrasty, które przy dłuższym przebywaniu mogłyby powodować zmęczenie, np. układy szachownicowe. Układy takie są ciekawym rozwiązaniem z tego względu, iż wprowadzają we wnętrzu pewien rytm i dynamikę. W zasadzie w łazience możemy wykorzystać wszelkie rozwiązania kolorystyczne, harmonijne i kontrastowe, jakie tylko podpowie nam wyobraźnia. Dobrze sprawdzają się kolory z gamy niebieskich i zielonych.
W pokojach dziecięcych należy stosować kolory. Ściany nie powinny w nich pozostawać białe, gdyż – jak dowiedli naukowcy – kolor aktywizuje umysł i pobudza wyobraźnię. Rodzice natomiast często decydują się na kolor biały w tym wnętrzu kierując się obawą przed szybkim zniszczeniem powłoki ściany. Pokój dziecka powinien być dopasowany do jego charakteru oraz wrażliwości emocjonalnej. Psychologowie dowodzą, iż najlepszymi kolorami w dziecięcych pomieszczeniach są: pomarańczowy – dla dziecka spokojnego oraz zielony – dla dziecka z dużym temperamentem. Oczywiście możemy tworzyć zestawienia kolorystyczne wykorzystujące różne kompozycje, składające się z dwóch, trzech odcieni.
Pomieszczenia przeznaczone na domowe salki treningowe i siłownie dobrze jest pomalować na kolory pobudzające do aktywności fizycznej, czyli czerwień, pomarańcz oraz żółć o dużej intensywności.
Wykorzystanie właściwości koloru.
Aby świadomie operować kolorem należy poznać jego właściwości. Dzięki oddziaływaniu kolorów możemy wizualnie korygować proporcje pomieszczeń. I tak np. długie wnętrze skrócimy optycznie malując krótszą ścianę w kolorze ciemnym. Zbyt wysokie wnętrze obniżymy optycznie malując sufit kolorem żywym, ciemnym. Wrażenie podwyższenia wnętrza uzyskamy z kolei, jeżeli kolor biały będzie przechodził z sufitu na ściany około 15 cm. Wnękę dobrze jest wypełnić ciemniejszym kolorem, pochodzącym z tej samej palety co kolor sąsiadujący. Trzeba też pamiętać, iż kolor zmienia się w zależności od tła i sąsiedztwa. Duże otwory w ścianach będą więc rozpraszały energię koloru.
Kolory zimne, takie jak błękit i zieleń nadają wnętrzom wrażenie przestronności, podczas gdy kolory ciepłe tj. żółć, pomarańcz i czerwień – zmniejszają optycznie, „przybliżają” ściany do nas. Jest to tzw. optyczne korygowanie przestrzeni. W pokojach bardzo nasłonecznionych, prześwietlonych, wnętrze uprzytulni kolor beżowy, brązowy, lub zielony. Warto nadmienić, iż barwy czyste, nasycone są męczące dla oczu, a barwy jasne dają wrażenie wypoczynku. Generalnie powinniśmy się kierować zasadą, że im barwa jest ciemniejsza tym mniej powinno być jej we wnętrzu.
Niedoskonałości ścian łatwiej ukryć pod kolorami lekkimi, o niewielkim nasyceniu. Jeśli chodzi o pomieszczenia pomalowane w mocnych barwach, to trzeba pamiętać, iż nie „tolerują” one bałaganu. Należy w nich zachować niemalże idealny porządek, gdyż inaczej przebywanie w nich może stać się bardzo męczące. Bezpiecznymi kolorami do wnętrz są beże oraz odcienie koloru morelowego.
Stonowane, jednolite kolorystycznie wnętrze możemy ożywić poprzez zastosowanie kontrastowych dodatków. Często wystarczy jeden mocny akcent kolorystyczny czystego koloru, aby ożywić wnętrze i nadać mu pewien charakterystyczny rys. Jednobarwność ożywiona akcentami jest zawsze atrakcyjna.
Na podłodze należy unikać kontrastów w postaci dużych, przenikających się plam. W dużych pomieszczeniach lepiej wyglądają podłogi ciemne, a w mniejszych jasne. Ciemne meble na jasnej podłodze będą sprawiały wrażenie wiszących nad posadzką. Dobry efekt przyniesie natomiast połączenie ciemnej podłogi z ciemnymi meblami i jasnymi ścianami. Aby wnętrze nie straciło swojej spójności, nie należy stosować więcej niż dwóch rodzajów (kolorów) drewna, a najlepiej ograniczyć się do jednego.
Symbolika barw.
Wybór kolorów dużo mówi o naszych skłonnościach i upodobaniach. Często są one ukryte i tylko poprzez nieświadome skojarzenia uzewnętrzniają się w doborze kolorów.
Czerwony – kolor ognia – działa pobudzająco, podniecająco, wzmaga aktywność fizyczną, inspiruje, wprowadza w dobry nastrój. Optycznie zmniejsza pomieszczenie, silnie oddziałuje na przestrzeń. Dobrze sprawdza się w postaci plam kolorystycznych i mocnych akcentów we wnętrzu. Idealny do zastosowania w przedpokojach oraz hollach. Nie powinien być natomiast stosowany w pomieszczeniach, w których wymagana jest koncentracja. Wzmaga apetyt, dlatego też w krajach dalekiego wschodu, gdzie symbolika ma ogromne znaczenie, stosowany jest w restauracjach i jadalniach. Trzeba jednak pamiętać, iż zbyt długie przebywanie w pomieszczeniach pomalowanych na kolor czerwony wywołuje agresję i złość.
Niebieski - przynosi uspokojenie i inspiruje. Jest jednak chłodny i nieprzytulny. Od błękitu nieba, poprzez wszystkie odcienie morza, aż do nasyconych szafirów, wpływa uspakajająco i nastraja do zadumy. Przy słabym świetle może wywoływać nastrój wyobcowania i melancholii. Przebywanie w niebieskich pomieszczeniach spowalnia puls, obniża ciśnienie krwi, uspokaja. Jego zaletą jest to, iż optycznie powiększa przestrzeń. Niewskazany w jadalniach i kuchni – uznany za kolor hamujący łaknienie. W niebieskim rozpoznajemy przestrzeń nieba, psychologiczne złudzenie przestrzeni. Wrażenie oddalania się ścian, przedmiotów pomalowanych na niebiesko tak opisał w 1920 roku malarz Kandinsky: „ściany niebieskie staja się dla nas niezauważalne, przeźroczyste, wrażenie głębi – powietrze i morze”.
Fioletowy – kolor ekskluzywny i dostojny – łączy czerwień i błękit, korzystnie wpływa na układ nerwowy, stymuluje. U osób szczególnie wrażliwych może wywoływać stan przygnębienia i melancholii.
Różowy – połączenie czerwieni i bieli. Wyraża stałość, umiarkowanie, panowanie nad sobą. Kolor różowy w symbolice wschodu jest kwiatem lotosu, na zachodzie Wenus - sprawdza się w sypialniach.
Żółty – kolor nauki, intelektu i optymizmu. Dobry do kuchni i jadalni. Jego odmiany sprawdzają się zwłaszcza we wnętrzach skierowanych na północ i wschód. Idealnie łączy się z czerwonym i pomarańczowym. Barwa słońca i piasku – przywołuje dobre wspomnienia, optymizm i radość. Odsuwa zmęczenie, delikatnie pobudza. Zbyt nasycony może drażnić.
Brązowy i jego odcienie – pożądane w każdym wnętrzu, jednak najmniej w sypialni. Pomimo, że bywa ciemny powoduje, iż wnętrze staje się bardziej przytulne. Jest dobrym tłem dla kolorowych mebli, dywanów i tkanin. Ściany w kolorze brązowym dają wyrafinowany efekt; można urozmaicić kompozycje błękitnym, pomarańczowym, czerwonym. Beże i brązy – naturalne kolory ziemi, suchych traw, kawy, dojrzałych zbóż, drewna – symbolizują wiele znanych „od zawsze” rzeczy, dają poczucie solidności i ciepła.
Zielony – kolor spokoju, równowagi i skupienia. Odpręża, uspokaja, relaksuje. Idealny do gabinetów i bibliotek (stymuluje pamięć), łazienek, pomieszczeń medycznych (łagodzi objawy stresu), klatek schodowych i przedpokoi. Pośród kolorów zielonych istnieje blisko tysiąc odcieni rozpoznawalnych przez ludzkie oko – od pistacji, poprzez nasyconą zieleń traw, barwy malachitu, oliwki, drzew iglastych. Zieleń może być zarówno ciepła, jak i zimna.
Pomarańczowy – łączy zalety żółtego i czerwonego, wzmacnia psychikę, delikatnie pobudza. Według tantrycznej tradycji indyjskiej wzmaga popęd seksualny i zwiększa optymizm.
Szary – wydobywa przedmioty o intensywnych barwach, jest dla nich doskonałym tłem. Niezastąpiona w zestawieniach z białym. Doskonale współgra z aluminium i stalą. Kojarzona z nowoczesnością, chłodnym stylem minimalistycznych wnętrz. Sprawdza się zwłaszcza w łazienkach, w których zastosowano białe płytki; doskonale harmonizuje z chromem armatury łazienkowej.
Czarny – niewielkie płaszczyzny czerni podkreślają intensywność sąsiadującej barwy. Zestawienia dwukolorowe – czerni z bielą oraz czerni z czernią na różnych rodzajach płaszczyzn – pozwalają uzyskiwać ciekawe efekty graficzne w postaci zebry, „dalmatyńczyka”, krowich łat. Czarno-białe rozwiązania sprawdzają się w łazienkach oraz w pokojach użytkowych. Czerń idealnie komponuje się z szarością.
Kompozycje, zestawienia kolorystyczne.
Obserwacja natury stanowi niewyczerpane źródło inspiracji w tworzeniu kompozycji kolorystycznych. Warto zadbać, aby wystrój przestrzeni domowej charakteryzował się równowagą i harmonią, które spotykamy w przyrodzie. Zestawienia kolorów powinny być więc raczej monochromatyczne i harmonijne, chyba ze celowo i świadomie potrafimy wykorzystywać zestawienia kontrastowe. W każdym przypadku potrzebna jest jednak spójna wizja projektowanego wnętrza, która pozwoli nam określić zależności występujące między poszczególnymi jego elementami.
Kolor czerwony to siła i dynamizm. Stwarza poczucie niepokoju i „podnosi” temperaturę wnętrza. Dobrze zestawia się z białym i szarym, ale również z grafitowym i stalowym. Niebieski – daje wrażenie sterylności, optycznie powiększa wnętrze, sprawdza się zwłaszcza w pomieszczeniach mocno nasłonecznionych. Najlepszym sąsiedztwem dla niebieskiego jest uniwersalny biały. Łatwo można go również zestawić z wieloma odcieniami zieleni. Ciekawie wygląda w połączeniu ze stalą, grafitem i szarością. Współgra z brązami, ożywiając je i nadając im nowy wyraz. Zielony – z nieograniczoną liczbą wariantów tonalnych – dobre kompozycje tworzy z brązem. Pomarańczowy źle znosi połączenie z bielą, tracąc w jej sąsiedztwie na swej intensywności. Podobnie dzieje się z żółtym, który w połączeniu z białym widocznie słabnie. Obok różowego żółty staje się gryzący. Zestawienie żółci i pomarańczy przywołuje klimat lata i słońca. Klimat śródziemnomorski uzyskamy poprzez połączenie kolorów z gamy pomarańczowych z niebieskim. Połączenie żółtego z niebieskim sprawi, iż ten pierwszy będzie się wydawał bledszy niż jest w rzeczywistości. Moc koloru żółtego wydobędziemy zestawiając go z fioletem. Fiolet z kolei tworzy dobre, ciekawe kompozycje z czerwienią. Szary przejmuje odcień od mocnych sąsiadujących barw, a w towarzystwie brązu przybiera nieciekawą żółtawą poświatę. Szary możemy zestawiać z brązem poprzez kolor biały.
Zestawienia monochromatyczne, czyli zestawienia różnych tonów tego samego koloru są najbezpieczniejsze. Nawet przy zastosowaniu nasyconej barwy dają wrażenie spokoju. Dobrze sprawdza się np. połączenie kilku odcieni brązów i drewna, lub kilku odcieni czerwieni z tłem białym lub ecree. Zestawienia harmonijne to zestawienia barw, które sąsiadują ze sobą w kole barw, np. zielony i żółty, niebieski i turkusowy. Aby były harmonijne powinny być w tej samej tonacji. Zestawienia kontrastowe (szokujące) to połączenie kolorów znajdujących się po przeciwnych stronach w kole barw, połączenie kolorów najmniej do siebie podobnych. Umiejętnie dobrane kontrasty mogą być inspirujące, ale mogą również wywoływać poczucie zdenerwowania i zmęczenia.
Niepowtarzalny klimat nadają naszym wnętrzom nie tylko kolory. Istotne są również materiały, które z nimi zestawiamy. Aby wnętrze było dopracowane pod każdym względem warto wykorzystywać tzw. kompozycje materiałowo-kolorystyczne. Kompozycje nowoczesne (kompozycje typu POP) uzyskamy łącząc intensywny kolor z metalem, szkłem, plexi lub plastikiem. Połączenie kolorów z rodziny róży i czerwieni z ciemnym drewnem egzotycznym da wyraz elegancji, władzy i zamożności. Wśród kompozycji monochromatycznych efektowne jest połączenie drewna z tekturą, płótnem i wieloma odcieniami beżu. We wnętrzach w kolorze błękitu, lub brudnego błękitu doskonale sprawdzają się elementy szare i fioletowe. Dobrze jest też połączyć kilka odcieni błękitu z ciemnym drewnem egzotycznym z domieszką czerwieni. Niebieski dobrze zestawia się z barwą cieplejszą - z różem indyjskim lub pomarańczem. Dobrze komponuje się on z jasnym drewnem podłogi i mebli.
Zagadnienie spójności kolorystycznej wnętrza trudno jest wyrazić przepisem. Sprawy estetyki leżą zarówno w sferze kultury, jak i subiektywnej wrażliwości na piękno. Projektując przestrzeń warto przede wszystkim zwracać uwagę na spójność tonalną we wnętrzu. Dobrą zasadą jest również umiar w stosowaniu elementów dekoracyjnych. Jeżeli natomiast zależy nam na uzyskaniu naprawdę ciekawej, niepowtarzalnej i harmonijnej przestrzeni – dobór kolorów i ich powiązanie z materiałami i oświetleniem najlepiej powierzyć doświadczonemu architektowi wnętrz.
Jacek Niezgoda
